Llyr Gruffydd AS Aelod o'r Senedd dros Ogledd Cymru

  Roedd disgyblion Ysgol Glan Conwy ymhlith pedair ysgol o'r gogledd a ymwelodd â'r Senedd yng Nghaerdydd yn ddiweddar, a thra yno fe wnaethant gyfarfod Llyr Gruffydd AS.Dywedodd Mr Gruffydd: "Mae bob amser yn bleser cwrdd â disgyblion sydd wedi teithio i lawr i ymweld â'r Senedd. Mae Ysgol Gynradd Dolwyddelan, Ysgol Gynradd Capel Garmon, Ysgol Gynradd Betws y Coed ac Ysgol Glan Conwy i gyd wedi ymweld â'r wythnos hon ac mae'n rhan bwysig o'u haddysg i sicrhau eu bod yn deall sut y cânt eu cynrychioli yn y Senedd a sut mae democratiaeth yn gweithio yng Nghymru."Mae hefyd yn werthfawr i gynrychiolwyr gwleidyddol weld etholwyr ac etholwyr y dyfodol yn dod i lawr i'n senedd genedlaethol yng Nghaerdydd, fel y gallwn wrando a dysgu am eu profiadau a'u heriau."

  Cododd Llyr Gruffydd bryderon yn y Senedd ynghylch penderfyniad cwmni Global Radio i ddiddymu eu gwasanaeth Cymraeg Capitol Cymru.   Bydd y ddarpariaeth Gymraeg ar radio masnachol yng Nghymru yn do di ben ar 24 Chwefror yn dilyn y cyhoeddiad yma, gan gau stiwdio Capitol yn Wrecsam gan ddiswyddo’r holl weithwyr yn ol GlobalMedia, perchnogion Capital.Bydd y rhaglenni Cymraeg sydd ar yr orsaf i gyd yn diflannu – Rhglenni Brecwast (6-10) a Drive (4-7), bydd rhaglenni Saesneg eu iaith yn dod y neu lle fydd yn cael eu recordio yn Nghaerdydd, ond yn cael eu cynhyrchu yn Leicester Square yn Llundain. Bydd gweddil arlwy yr orsaf i gyd yn cael ei recordio a’i gynhyrchu yn stiwdios Global yn Leicester Square.   Mae'r newidiadau yn bosib yn dilyn cyflwyno'r Ddeddf Cyfryngau newydd fis Hydref 2024 – toes dim gofyniad yn ol y ddeddf ar unrhyw orsaf fasnachol i ddarparu unrhyw arlwy lleol (ac yn sicr ddim yn y Gymraeg) yn dilyn cyflwyno’r ddeddf. Mae hyn er fod OFCOM yn honi - “Mae’r Ddeddf Cyfryngau wedi’i llunio i ddiogelu darlledu gwasanaeth cyhoeddus”. Yn amlwg tydi’r Gymraeg ddim yn rhan o unrhyw ystyriaeth.   Ni fydd unrhyw gerddoriaeth Gymraeg yn cael ei chwarae ar donfeddi Capital yng Nghymru yn dilyn y newid.  Radio Cymru a Radio Cymru 2 fydd yr unig sianeli fydd yn chwarae cerddoriaeth Gymraeg yn y Gogledd tu hwnt i radio cymunedol Mon FM.    Cyn Deddf y Cyfryngau 2024, roedd pwerau presennol Ofcom o ran defnyddio’r Gymraeg gan ddeiliaid trwyddedau radio masnachol yn gyfyngedig. Byddai trwyddedeion yn gwneud ymrwymiadau ar gymeriad gwasanaethau – gan gynnwys unrhyw ymrwymiadau Cymraeg – fel rhan o broses gystadleuol o wneud cais am drwydded. Yna, byddai Ofcom yn gosod rhwymedigaethau trwydded yn adlewyrchu'r ymrwymiadau hyn. Roedd hyn yn golygu na allai Ofcom fandadu ymrwymiadau iaith Gymraeg, dim ond gorfodi'r ymrwymiadau hyn lle roeddent wedi’u gwneud.   Mewn datganiad yn y Senedd galwodd Llyr Gruffydd fel hyn-   "Yr wythnos diwethaf cyhoeddodd cwmni Global Radio eu bod yn rhoi’r gorau i ddarlledu eu gorsaf radio Capital Cymru. Mae Capital Cymru yn unigryw – mae hi’n orsaf sydd yn darlledu crynswth ei darpariaeth yn ystod y dydd yn y Gymraeg i Ogledd-orllewin Cymru. Bydd y cwmni yn cau eu stiwdio yn Wrecsam yn barhaol, gan ddiswyddo 12 o staff. Mae oblygiadau y penderfyniad hwn yn bellgyrhaeddol. Dyma ddod i ddiwedd cyfnod o ddarlledu masnachol trwy gyfrwng y Gymraeg yn y gogledd – cyfnod sydd wedi parhau ers degawdau.   "Dyma hefyd roi terfyn i chwarae cerddoriaeth Gymraeg ar y tonfeddi masnachol – ergyd aralli’r diwydiant cerddoriaeth yng Nghymru. Daw’r penderfyniad hwn yn dilyn cyflwyno’r Ddeddf Cyfryngau Newydd llynedd. O dan yr hen drefn, roedd gan OFCOM y gallu i fynnu fod darlledwyr masnachol yn cynnig gwasanaeth yn y Gymraeg o dan amodau trwyddedu’r gorsafoedd. Daeth sawl argymhelliad gan Bwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu y Senedd fod darpariaeth debyg yn cael ei chynnwys o dan y ddeddf newydd – ac yn wir galwodd y pwyllgor am ddiwygio’r Bil. Ond anwybyddu’r galwadau a wnaeth Llywodraeth San Steffan. "Wrth gwrs, datganoli cyfrifoldebau dros ddarlledu ydi’r unig ateb yn y pen draw i amddiffyndarlledu Cymraeg a Chymreig ar y tonfeddi, ond yn y cyfamser, all y Llywodraeth wneud datganiad ar y sefyllfa bresennol, a’r hyn y gellir ei wneud i amddiffyn y ddarpariaeth, ac wrth gwrs – nifer o swyddi gwerthfawr?"

  Mae pryderon wedi eu codi yng nghanol mwy a mwy o wastraff o Loegr yn cael ei adael mewn safle tirlenwi dadleuol yn Wrecsam. Datgelodd yr ystadegau diweddaraf a gafwyd gan Llyr Gruffydd ar gyfer safle tirlenwi'r Hafod yn Johnstown, Wrecsam fod 61% o'r gwastraff a gyrrhaeddodd yno o Loegr gyda'r gweddill yn dod o ogledd Cymru. Dim ond 19% sydd o Wrecsam ei hun. Mae'r safle, sy'n cael ei redeg gan Enovert, o Stafford, wedi cael ei feirniadu yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yng nghanol sgandal ble mae aroglau parhaus yn llethu'r gymuned. Mae preswylwyr wedi adrodd am arogl "wyau pydredig" ers mis Hydref 2023, gyda hysbysiad gorfodi yn cael ei roi i Enovert i fynd i'r afael â'r mater ym mis Rhagfyr. Fis diwethaf, cafodd y mater ei drafod gan bwyllgor Craffu Cyngor Wrecsam, a ddywedodd bod angen i'r cwmi a'r awdurdodau roi'r gorau i fei eu gilydd a mynd i'r afael â'r mater. Yn 2020 holodd Mr Gruffydd y cwmni am darddiad y deunydd gwastraff. Yn ôl wedyn, daeth dros chwarter (27%) o ardal Wrecsam. Mae llawer mwy o wastraff bellach yn dod o Lerpwl a Glannau Mersi - 37% - o'i gymharu â 21% yn 2020. Dywedodd Mr Gruffydd: "Mae'r prif bryder am iechyd a diogelwch y safle a'i effaith ar drigolion lleol. Yn ôl yn 2020 cafodd pobl yr ardal gyngor i gau eu ffenestri yn ystod tywydd poeth oherwydd y mygdarth o'r tân a ddechreuodd ar y safle. "Ers hynny bu pryderon parhaus am y drewdod o'r safle tirlenwi, sy'n effeithio ar drigolion cyfagos Rhiwabon a Johnstown. Mae'r safle tirlenwi wedi cael ei ddefnyddio'n bennaf gan awdurdodau yng ngogledd-orllewin Lloegr i waredu gwastraff o'u poblogaethaethau nhw ac mae'n gywilyddus bod disgwyl i drigolion Wrecsam ysgwyddo'r baich. "Yn ôl yn 2020, cefais sicrwydd gan Gyngor Wrecsam nad oedd unrhyw wastraff trefol o'r sir yn cael ei adael yn Hafod. Ond mae'r ganran gyffredinol o wastraff trefol gan bob awdurdod yn cynyddu dros y blynyddoedd ac efallai mai dyna'r rheswm pam mae'r problemau arogleuon yn dod yn fwy amlwg nawr.  "Mae trigolion eisiau sicrwydd bod y safle'n ddiogel ac nad yw'r nwyon yn niweidiol i iechyd pobl leol. Mae'r lefel gynyddol o wastraff sy'n cael ei gludo gan lorïau o dros y ffin yn bryder arall - onid oes unrhyw safleoedd tirlenwi yn agosach at Lerpwl, Manceinion a Warrington? Am ba hyd y bydd yn rhaid i drigolion ger yr Hafod fyw gyda'r broblem hon?"