Marwolaethau unedau iechyd meddwl - sgandal roedd yn bosib i'w osgoi
Mae Plaid Cymru wedi mynnu bod gweinidogion yn cymryd cyfrifoldeb am fethiannau mewn gwasanaethau iechyd meddwl ar ôl codi cwestiynau allweddol yn y Senedd heno ynglŷn ag adroddiad cudd.
Mewn dadl fer yn y Senedd dan arweiniad Llyr Gruffydd, AS Gogledd Cymru Plaid Cymru, codwyd cwestiynau ynghylch y methiant i gyhoeddi adroddiad i wasanaethau iechyd meddwl ar yr Uned Hergest ym Mangor gan Robin Holden.
Lluniwyd Adroddiad Holden yn 2014 ond nid yw wedi gweld golau dydd eto.
Yn siambr y Senedd, heriodd Mr Gruffydd y gweinidog iechyd Eluned Morgan i gyhoeddi'r canfyddiadau, gan ddweud:
"Cafodd gwasanaethau iechyd meddwl yng ngogledd Cymru eu nodi fel un rheswm pam roedd angen i fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr fynd i fesurau arbennig fwy na chwe blynedd yn ôl gan y Prif Weinidog, a oedd ar y pryd yn weinidog iechyd.
"Roedd hwnnw'n ddatganiad clir ac yn gydnabyddiaeth o fethiannau a chamgymeriadau blaenorol.
"Yr hyn sy'n fy mhoeni nawr yw - er gwaethaf hyn - nid ydym yn gweld gwelliannau yn y sector hwn. Yn hytrach, rwy'n ofni ein bod yn gweld diwylliant o guddio a gwrthod derbyn cyfrifoldeb ar y lefel uchaf un o'r llywodraeth a'r bwrdd iechyd.
"Ffocws y ddadl hon yw'r methiant i ryddhau Adroddiad Holden gan y bwrdd iechyd. Mae'n arwydd o broblem ehangach."
Lluniwyd yr adroddiad yn ôl yn 2013 ar ôl i ddwsinau o weithwyr iechyd gwyno am arfer gwael yn uned iechyd meddwl Hergest ym Mangor. Roedd eu tystiolaeth yn 700 tudalen o dystiolaeth ddamniol nad oedd cleifion iechyd meddwl yn cael y driniaeth yr oedd ei hangen arnynt ac yr oeddent yn ei haeddu. Yn ogystal, roedd cleifion oedrannus bregus â phroblemau iechyd meddwl yn cael eu gosod ochr yn ochr â phobl sy'n gaeth i gyffuriau a phobl ag anghenion difrifol eraill mewn ffordd amhriodol. Nid oedd staff yn gallu llenwi ffurflenni Datix - ffurflenni mewnol ar gyfer riportio problemau - oherwydd cyfyngiadau amser felly caniatawyd i'r broblem ymgasglu gan uwch reolwyr.
Ychwanegodd Mr Gruffydd: "Roedd yn storm berffaith ac, yn y pen draw, golygodd bod cleifion yn cymryd eu bywydau eu hunain oherwydd risgiau clymu na ddylent fod wedi bod yno.
"Nawr byddech chi'n dychmygu y byddai adroddiad i'r math hwn o broblem yn gallu nodi atebion a derbyn cyfrifoldeb. Rwy'n siŵr y gwnaeth, ond ni allaf fod yn sicr oherwydd nid yw'r adroddiad erioed wedi gweld golau dydd.
"Hyd heddiw, mae bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr yn gwrthod - er gwaethaf galwadau gan Swyddfa'r Comisiynydd Gwybodaeth - i ryddhau'r adroddiad. Hyd y gwn i, nid oes un rheolwr wedi'i ddisgyblu'n uniongyrchol, er yr wythnos diwethaf datgelwyd bod dau reolwr wedi'u symud. Mae methu â chymryd atebolrwydd am unrhyw fethiannau wedi bod yn symptom o'r berthynas druenus hon ac yn lle hynny rydym wedi gweld bod staff gododd y mater wedi cael eu hunain yn fwch dihangol.
"Nid yw'r risgiau a sbardunodd adroddiad Holden wyth mlynedd yn ôl wedi cael eu dileu o'r uned. Mae gan hyn ganlyniadau difrifol. Yn gynharach eleni cymerodd menyw o Gaernarfon ei bywyd ar yr uned. Llwyddodd i wneud hynny oherwydd nid oedd yr un risgiau clymu a oedd yn bresennol ddegawd yn ôl wedi cael eu dileu, er iddynt gael eu nodi yn Adroddiad Holden."
Gwrthododd honiadau gan y gweinidog iechyd mai mater i'r bwrdd iechyd oedd ei gyhoeddi:
"Byddai hwn yn fater mewnol i'r bwrdd iechyd oni bai am ddau beth: Yn gyntaf, roedd gwasanaethau iechyd meddwl yng ngogledd Cymru eisoes yn destun pryder digonol chwe blynedd yn ôl i hynny gael ei nodi fel rheswm i Lywodraeth Cymru gymryd y bwrdd iechyd i fesurau arbennig. Roedd y Llywodraeth hon yn ymwybodol bod problem.
“Yn fwy penodol, y llynedd rhoddodd Eluned Morgan - yn rhinwedd ei swydd fel gweinidog iechyd meddwl - sicrwydd imi yn y siambr hon ei bod wedi darllen yr adroddiad.
“Nid oes gennyf unrhyw reswm i amau hynny, felly byddwn yn gofyn i’r gweinidog iechyd egluro pam nad yw’r adroddiad wedi’i gyhoeddi, pam na chyflawnwyd yr argymhellion a pham mae pobl yn dal i farw ar uned iechyd meddwl pan ddylai’r risgiau fod wedi cael eu dileu.
"Mae hwn yn sgandal drasig y dylid bod wedi ei osgoi. Mae'n sgandal oherwydd nad oes neb wedi cael ei ddwyn i gyfrif am y methiannau. Nid methiannau staff rheng flaen gor-estynedig yw'r rhain. Dyma fethiannau tymor hir uwch-reolwyr sydd wedi parhau i gael eu cyflogi gan Betsi.
"Roedd modd ei osgoi oherwydd bod staff, teuluoedd a Holden wedi codi'r larwm flynyddoedd ynghynt.
Y drasiedi yw na chymerwyd camau. Ac mae hynny'n golygu fod pobl bregus yn dal i farw ar unedau iechyd meddwl. Rwy'n defnyddio'r lluosog oherwydd yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, rydyn ni wedi gweld marwolaethau ar Hergest a hefyd yn uned Ablett yng ngogledd Cymru."
Ychwanegodd Mr Gruffydd: "Rydym wedi gweld y ffeithiau'n dod i'r wyneb yn ara deg. Mae'n bryd i'r Llywodraeth yma ddangos rhywfaint o arweinyddiaeth a derbyn eu rôl yn Holden. Gadewch i ni gael yr adroddiad allan yn gyhoeddus fel y gallwn weld beth oedd angen ei wneud yn ôl bryd hynny a beth sydd angen ei wneud nawr i ddarparu gwell gwasanaethau iechyd meddwl yma yn y Gogledd."
Dywedodd Rhun ap Iorwerth, MS dros Ynys Môn a llefarydd Plaid Cymru ar Iechyd a Gofal: “Yn syml, ni all y Llywodraeth barhau i anwybyddu’r sgandalau parhaus sy’n ymwneud â’n gwasanaethau iechyd meddwl. Er gwaethaf ein hymdrechion gorau i alw am fwy o dryloywder i'r modd yr aethpwyd i'r afael â materion gyda'r gwasanaeth yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae digwyddiadau trasig pellach ar yr uned Hergest eleni yn dangos yn glir nad oes gan Lywodraeth Cymru a'r bwrdd iechyd afael ddigon cadarn ar y sefyllfa.
“Rhaid derbyn, a gweithredu arno, am y blynyddoedd o fethiannau mewn gofal iechyd meddwl yng ngogledd Cymru. Mae’r ddadl heddiw wedi canolbwyntio ar sut mae rhyddhau adroddiad Robin Holden o 2013 yn sicr yn allweddol wrth gymryd y cam go iawn cyntaf i fynd i’r afael â’r problemau ehangach a chyrraedd gwraidd yr anawsterau unwaith ac am byth.
“Rhaid i Lywodraeth Cymru gamu i’r adwy a gweithredu, ac mae’n gofyn y cwestiwn unwaith eto: a oedd Gwasanaethau Iechyd Meddwl yn BCUHB yn wirioneddol barod i ddod allan o fesurau arbennig y llynedd?”
Ydych chi'n hoffi'r neges hon?
Dangos 1 ymateb
Mewngofnodi gyda
Mewngofnodi gyda Facebook Mewngofnodi gyda Twitter